كوردەکان تەنها پێویستیان بە چەک نی

لەو کاتەوە کە داعش دەستی بە داگیرکردنی چەند ناوچەیەکی بەرچاوی عێراق و باکوری سوریا کرد لێکۆڵەرەوە و ڕاوێژکارەکان سەرنجیان بۆ پرسێک ڕاکێشرا: ئایە باشە ئەمریکا کوردەکان پڕچەک بکات لە جەنگی دژی گروپێکی تیرۆرستیی جیهادی یاخود نا.

بەڵام ئەو مقۆ مقۆیەی لەسەر ئەم پرسە دروستبوە یەکێک لە سەرەکیترین هەڵەکانی ئەمریکای لە سیاسەتیدا بەرانبەر کوردەکان پشتگوێ خستوە کە ئەویش ئەمەیە: لە کاتێکدا کە پاڵپشتی سەربازی بۆ کوردەکانی سوریا و عێراق زیادی کردوە لە هەمان کاتدا نەخشەڕێگایەکی سیاسی نوێ تایبەت بە لایەنە کوردیەکان دواکەوتوە و تا ئێستا دروستنەکراوە. گرنگیدانی تایبەتی واشنتۆن بە کاراکردنی کوردەکان لە جەنگ دژی داعشدا مەترسی دروستکردنی کێشەی نوێ دروست دەکات بۆ عێراق و سوریا کە ڕەنگە ببنە کێشەی درێژخایەن.

ویلایەتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا وا هەستدەکات گەیشتۆتە دوڕیانێک: دەبێت کوردەکان پڕچەک بکات بۆ جەنگ دژی داعش بەڵام لە هەمان کاتدا ترسی خۆشکردنی ئاگری خەونی سیاسیی کوردەکانی هەیە.

بۆی شەڕ دژی داعش بکات لە هەردوو بەرەکانی سوریا و عێراقەوە، ئەمریکا پێویستی بە یارمەتی هێزە کوردیەکان هەیە لە هەردوو وڵات. هەر بۆیە لەسەر ئەم بنەمایە هاوکاری سەربازیی پێشکەشی حکومەتی هەرێمی کوردستانی عێراق کردوە و هێرشی ئاسمانیشی بۆ هێزە چەکدارە کوردیەکان لە سوریا، یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) ئەنجامداوە.

لە هەمانکاتدا ئیدارەی ئۆباما دوو دڵبوە لە بەهێزکردنی دەزگاکانی هەرێمی کوردستان لەبەر ئەو ترسەی کە ئەم بەهێزبونانەی رۆژێک ببن بە بەردی بناغەی جیابونەوەی کوردەکان لە عێراق. دەبێت بشزانین کە هاوکاریی سەربازی ئەمریکا زیاتر سودی بە هێزە میلیشیاییەکانی تایبەت بە حیزبە جیاوازە کوردیەکانی هەرێم هەبوە وەک لە هێزی نەتەوەیی هەرێم. دوو دڵی و ترسی ویلایەتە یەکگرتوەکان و دۆستەکانی لە ناوچەکە ئەوەیە کە گەر کوردەکان لە عێراق جیا ببنەوە گەڕەلاوژێ و ناهاوسەنگی ناوچەکە زیاد ببێت و ببێت بە هۆکاری هاندانی کوردانی وڵاتانی دراوسێش کە هەوڵی جیابونەوە بدەن و ببنە هۆی تێکدانی ئەو سنورانەی ئێستا.

بەڵام لە ڕاستیدا، دور لە سیاساتەکانی ئەمریکاش سەربەخۆیی کوردەکان ئەگەرێکی زۆر کەمی هاتنە دیی هەیە، ئەمەش بە هۆی نا یەکێتیەکی ڕەگداکوتیوەوەیە لە نێو کوردەکانی عێراق و پشت بەستنی بەردەوامیان بە هێزە ناوچەییەکانی وەک ئێران و تورکیا کە بە تەواوی دژی سەربەخۆیی ئەوانن. هەرچەندە سەربەخۆیی هیوایەکی گەورەیە لای کوردەکان بەڵام لە مەیدانی سیاسەتدا زیاتر بوە بە کارتێکی سیاسی کە هەندێک سەرکردەی کوردی عێراق جار بە جار بەکاریدێنن وەک لە پڕۆژەیەکی سیاسی کە ئەگەری جێبەجێکردنی هەبێت.

ئەمریکا ئەوپەڕی هەوڵی داوە کە پەیوەنیی ستراتیجی خۆی لەگەڵ تورکیادا نەخاتە مەترسیەوە، تەنها لە یەک بابەتدا نەبێت کە ئامادەبوە دڵی تورکیا ڕانەگرێت ئەوەش هاوکاریکردنی یەپەگە بوە لە شەڕدا دژی داعش. هەفتەی پێشوو سوپای ئەمریکا ٥٠ تەن تەقەمەنیی لە ڕێی فڕۆکەوە بۆ هێزەکانی باکوری سوریا، کە زۆرێک شەڕڤانانی یەپەگەی لە خۆدەگرت، دابین کرد. هەرچەندە کوردە سوریەکانی پڕچەک کردوە بەڵام واشنتۆن خۆی دزیوەتەوە لە پەیوەندی دیپلۆماسی لەگەڵ پەیەدەی باڵی سیاسیی یەپەگە چونکە تورکیا پەیەدە لەبەر پەیوەندیەکانی لەگەڵ پارتی کرێکارانی کوردستان بە مەترسی دادەنێت.

کێشەی بەهێزکردنی هێزی سەربازیی کوردەکان بێ دابینکردنی زەمینەیەکی سیاسیی ئەوەیە کە ئەمریکا سنورێکی بۆ ئەوە دانەناوە کە کوردەکان دەتوانن چی بەم هێزە تازەپێدراوەیانەوە بکەن، گرنتی ئەوەشی پێنەداون لە داهاتوودا دەکرێت چاوەڕێی چ چارەنوسێک بکەن. بە هۆی دابین نەکردنی نەخشەڕێگایەکی سیاسی بۆ کوردەکان ئەمریکا تواناکانی سنورداربون بۆ دروستکردنی کاریگەری لەسەر دۆستە کوردەکانی، هەرچەندە کوردەکان ڕەزامەند بون لەودیو سنوری یاسایی خۆیانەوە شەڕ دژی داعش بکەن.

لە عێراق هێزە کوردیەکان جوڵەیان پێکراوە بۆ ناوچە کێشە لەسەرەکان کە چەندین نەتەوەی جیاواز لەخۆ دەگرن و لەوێ کوردەکان ئێستا حوکمداریەکی دیفاکتۆی خۆیان دەکەن. کوردەکان دەزانن کە تەنها لە ڕێگای شەڕی داعشەوە دەتوانن لە هاوکاریی سەربازیی ئەمریکا سودبەخشبن و هەر بۆیە لە زۆرێک لە ناوچەکان خێرا کۆنترۆڵیان گرتە دەست. لە ناوچە کێشە لەسەرەکانی ژێر دەسەڵاتی خۆشیاندا و بە تایبەتی لە کەرکوک دەسەڵاتی سەربازی خۆیان بەکارهێناوە بۆ کەمکردنەوەی هەژمەنە و کۆنترۆڵکردنی دانیشتوانە غەیرە کوردەکان و بە هۆی ئەمەوە تۆوی بێ متمانەیی و تۆڵەسەندنەوە لەو ناوچانە چێندراوە.

لە باکوری سوریا هێزە کوردیەکان خێرا کاریانکردوە بۆ بەدەستهێنانی دەسەڵات و کۆنترۆڵکردنی ئەو ناوچە ستراتیجیانەی کە دەیانکەنە لایەنێکی بەهێز و پشتگوێنەخراو لە داهاتووی وڵاتەکەدا، بەڵام پەلهاویشتنی کوردەکان بۆ ئەو ناوچانەی زۆرینەی کوردشیننین توڕەیی لایەنەکانی تری بە دوای خۆیدا هێناوە. قەوانە کۆنەکەی حکومەتی سوریا کە هەموو کوردەکانی سوریای بە 'جوداخواز' لە قەڵەمدەدا ئێستا لە لایەن هەموو هێزە ئۆپۆزسیۆنە غەیرە کوردەکانەوە لێدەدرێتەوە کە دژی ڕژێمەکەی بەشار ئەسەد دەجەنگن.

گرنگیپێدانی سەربازیی ئەمریکا پێیان هانی کوردەکانی داوە کە دەستکەوتە سەربزایەکانیان لە ڕادەبەدەر لا گرنگبێت، ئەمەش بۆتە هۆی وەلانانی دانیشتوانی لەیەنە غەیرە کوردەکان کە لە ئێستادا لە ژێر دەسەڵاتی کوردەکاندان و لە هەمان کاتدا ڕکابەرێتی دروستکردوە لە نێو لایەنە کوردیەکاندا لەسەر ئەوەی کێ هاوکاریی سەربازی بیانی زیاتر بەدەستدێنێت. بۆ نمونە پەیەدە لە ئێستادا ڕەنگە ئەگەری بەستنی هاوپەیمانیی لەگەڵ ڕوسیادا هەبێت، یاخود بیر لە بەکارهێنانی دەنگۆیەکی وا بکاتەوە وەک کارتێکی فشار بۆ بەدەستهێنانی هاوکاری سەربازیی زیاتری ئەمریکا. هەموو ئەمانە وا دەکات ئامانجی هەنوکەیی واشنتۆن کە ڕێکخستنی بەرەیەکی یەکگرتوە دژی داعش و ئامانجە درێژخایەنەکانیشی کە نەهێشتنی ئەو بار و دۆخەی ئێستایە کە ڕێگای بە دروستبونی ڕێکخراوێکی لەو جۆرە داوە سەختتر بێتەدی.

هاوکاریی سەربازیی بۆ کوردەکان دەبێت هاوپێچبێت لەگەڵ نەخشەڕێگایەکی سیاسیدا بۆیان. بە لایەنی کەمەوە ئەمریکا دەبێت بەرپرسیاربێت لە پێشخستنی دام و دەزگا کوردیەکان لە عێراق و یارمەتیی هەرێمبدات لە نێوەندگیری کردن لە کێشەکانی بودجە و نەوت لەگەڵ بەغداد، ئەمەش گەرەنتییەکی تەواو گرنگ دەبێت بۆ خۆشگوزەرانی و سەلامەتیی هەرێمی کوردستان.

واشنتۆن دەکرێت هاوکاریەکی لەم چەشنەی کوردەکان بکات لە بەرانبەر ڕەزامەندی کوردەکان بە دامەزراندنی بەڕێوەبەرایەتی و هێزی ئەمنی هاوبەش لەگەڵ لایەنە غەیرە کوردەکانی ناوچەکەدا لە ناوچە کێشە لەسەرەکان. 

لە سوریا، ئەمریکا دەبێت جگە لە هاوکاری سەربازیی بۆ یەپەگە چالاکی سیاسی لەگەڵ پەیەدەدا هەبێت. لە بارانبەردا کوردانی سوریا دەتوانن بەڵێنبدەن تورکەکان ڕازیبکەن و خۆیان لە جەنگی پەکەکە و حکومەتی تورکیا دوربخەنەوە؛ بۆی ئەمەش بکەن پەیەدە و یەپەگە دەبێت ڕێکەوتننامەکانی پێشوویان لەگەڵ لایەنە کوردیەکانی عێراقدا جێبەجێ بکەن کە پەیوەندی بەهێزیان لەگەڵ حکومەتی تورکیادا هەیە، هەروەها دەبێت دەسەڵاتی بڕیاردەرکردنیش لەگەڵ هێزە عەرەبەکانی سوریادا بەشبکەن کە لە لایەن تورکیاوە پشتگیری دەکرێن. هەموو ئەمانە هەژمەنەی زیاتر دەدات بە واشنتۆن بەسەر هێزە کوردیەکانی سوریادا پێش ئەوەی زیاتر پێشڕەوی بکەن و دەست بەسەر ناوچەی تری فرەنەتەوە و غەیرە کوردا بگرن.

ئەمریکا نابێت چیدی تەنها وەک هاوپەیمانێکی سەربازی مامەڵە لەگەڵ کوردەکاندا بکات. گەر وا نەکات ئەوا ڕەنگە لە کۆتاییدا ناسەقامگیری ناوچەیی زیاد ببێت، لە کاتێکدا ئەمە تەواو پێچەوانەی ویست و سیاسەتی واشنتۆنە.

وەرگێڕانی: یاد زانا قوربانی