Maqedonia është një storie relativisht e suksesshme në një rajon të goditur nga çështje të pazgjidhura të shtetësisë dhe teritoreve. Që nga konflikti i vitit 2001 me kryengritësit etnikë shqiptarë, angazhimi ndërkombëtar ka kontribuar drejt progresit të integrimit të shqiptarëve në jetën politike. Kjo është mbështetur nga premtimi për integrim në Bashkimin Evropian (BE) dhe NATO, synime këto që bashkojnë maqedonasit etnikë dhe shqiptarët. Mirëpo, strategjia kryesore e NATO-s/BE-së për stabilizimin e Maqedonisë dhe të rajonit nëpërmjet anëtarësimit, ka pësuar ngecje në 2008, për arsye të mosmarrëveshjes mbi emrin me Greqinë. Athina pohon se, duke e quajtur veten “Maqedoni”, kjo e fundit përvetëson një pjesë të trashëgimisë helene, si dhe ka interes në pjesën veriore të Greqisë. Në samit kjo e fundit ka bllokuar anëtarësimin e Maqedonisë në NATO si dhe bisedimet për anëtarësim në BE, deri atëherë kur të zgjidhet kjo çështje. Edhepse mund të jetë mistike për të huajt, mosmarrëveshja prek thellë dhe ndjeshëm ezistencën, sidomos në Maqedoni, si dhe ka implikime serioze në rajon. Palët kanë nevojë që përsëri të kthejnë besimin, ndërsa shtetet anëtare duhet t’u bëjnë presion ayre që të bëjnë kompromis, sidomos që Greqia të respektojë përkushtimin e saj për të mos bllokuar anëtarsimin e Shkupit në organizatat ndërkombëtare.

Përpjekjet për të tejkaluar mosmarrëveshjen me anë të negociatave nën mbikëqyrjen e OKB-së nuk kanë treguar rezultate për më shumë se një dekadë. Në dhjetor 2001, Grupi i Krizave kishte thënë se zgjidhja e kësaj çështjeje ishte vitale për të përforcuar sensin e brishtë të identitetit të maqedonasve, gjë që sfidohet nga tre fqinjë: Greqia, e cila kundërshton emrin e vendit; Bullgaria e cila ka vënë në pikëpyetje ekzistencën e kombit apo gjuhës maqedonase; dhe Serbia, e cila e kundërshton autonominë e kishës së saj. Sensi i identitetit të maqedonasve është sfiduar edhe më tej nga koncesionet e domosdoshme që ata i kanë bërë bashkështetasve të tyre, sipas Marrëveshjes së Ohrit, me të cilën përfundoi konflikti i vitit 2001. Këto kërkojnë që ta kthejnë vendin në një shtet “qytetar”, duke ngritur të drejtat e pakicave shqiptare dhe të tjera, mirëpo njëkohësisht ato zbusin esencën e saj si mëmëdheu i popullit maqedonas.

Më 2001, Grupi i Krizave sugjeroi një kompromis, sipas të cilit emri “Republika Makedonija” në gjuhën maqedonase, do të shfrytëzohej nga OKB-ja dhe të gjitha organizatat e tjera ndërkombëtare, dhe do të njihej nga shtetet anëtare të NATO-s dhe BE-së dhe të tjerët. Sot Greqia e ka forcuar kundërshtimin e saj në NATO dhe në BE. Maqedonisë i ishte dhënë statusi i kandidatit të BE-së më 2005, por jo edhe data për fillimin e negociatave për anëtarësim. Deri më 2008, ajo i kishte përmbushur kriteret për anëtarësim në NATO, mirëpo asaj nuk I’u dha ftesa për anëtarësim. Përveç kërcënimit të Greqisë rreth çështjes së emrit, hapja e bisedimeve për anëtarësim të vendit në BE, po vonohet edhe për arsye të dështimit të saj për të arritur standardet e përcaktuara nga Komisioni Evropian. Për ilustrim, disa mungesa serioze që u panë gjatë zgjedhjeve të qershorit 2008, do të duhet të adresohen në zgjedhjet e vitit 2009.

Përkundër progresit të konsiderueshëm, Marveshja e Ohrit nuk është implementuar në tërësi. Tensionet ndër-etnike dhe rreziku i destabilitetit mbesin akoma. Ambienti rajonal është i brishtë, ndërsa potenciali nga Kosova për të pasur ndikim destabilizues në Maqedoni, ashtu siç ka qenë më 2001, vazhdon. Një vonesë e papërcaktuar drejt integrimit në NATO dhe BE do të mund të dëmtonte atë që është arritur deri më tani drejt stabilizimit të vendit, me pasoja që do të ishin veçanërisht të dëmshme edhe ndaj vetë Greqisë. Mosmarrëveshja mbi emrin është më shumë sesa çështje bilaterale në mes të Shkupit dhe Athinës. Ajo rrezikon që të ndryshojë strategjinë kryesore të NATO-s dhe të BE-së për stabilizimin e Maqedonisë dhe të rajonit nëpërmjet anëtarësimit dhe integrimit. Shtetet anëtare nuk duhet të lejojnë që kredibiliteti i këtyre organizatave të bie viktimë e një mosmarrëveshjeje kryeneçe në mes të Shkupit dhe Athinës, në të cilën përfshihet një nga anëtarët e tyre.

Në samitin e NATO-s, në prill 2008, në Bukuresht, Shkupi sinjalizoi gatishmërinë e vet për kompromis rreth emrit të vendit. Megjithatë, një kombinim i lëvizjeve nga të dyja anët ka prishur ambientin në të cilin mund të zhvillohen bisedimet deri në atë masë sa që të dy vendet tani janë më larg njëra tjetrës se kurdoherë tjetër që nga fillimi i viteve 1990-ta. Vendimi i Maqedonisë më 2007 për të riemëruar aeroportin e Shkupit sipas Aleksandrit të Madh u duk si një kalkulim për të provokuar ndjenjat greke mbi trashëgiminë helene. Duke bllokuar integrimin e Maqedonisë në NATO dhe BE, Greqia u duk se kundërshtoi përkushtimin e saj ndaj Marrëveshjes së Përkohshme të vitit 1995, për të mos lejuar që çështja e emrit të pengojë anëtarësimin e vendit në organizatat ndërkombëtare. Fakti që anëtarët e tjerë të NATO-s dhe BE-së lejuan që një gjë e tillë të ndodhë, ka dëmtuar besimin e Maqedonisë në vullnetin e mirë ndërkombëtar.

Në mënyrë që të rindërtohet besimi dhe që përfundimisht të zgjidhet mosmarrëveshja rreth emrit, duhet të ndërmirren këta hapa:

• Shkupi duhet të kthejë mbrapa vendimin e tij për emërimin e aeroportit të vet sipas Aleksandrit të Madh, dhe të ndalojë marrjen e hapave që me siguri e provokojnë Athinën;
   
• Shkupi dhe Athina duhet që së bashku të rishikojnë historinë e përbashkët të rajonit, me qëllim të shmangies së referencave të cilat ofendojnë ndjenjat kombëtare të njëra tjetrës, në literaturat e tyre shkollore;
   
• të dyja palët duhet të riafirmojnë përkushtimin e tyre ndaj Marrëveshjes së Përkohshme, dhe në pritje të një marrëveshjeje mbi emrin, Shkupi duhet të përdorë vetëm formën e përkohshme – “ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë” – në të gjitha organizatat multilaterale, ndërsa Athina duhet të heqë dorë nga kërcënimet e saj për përdorimin e vetos në NATO dhe BE;
   
• Shkupi duhet që publikisht të deklarojë se është i gatshëm të pranojë propozimin e fundit të ndërmjetësuesit të OKB-së që “Republika e Maqedonisë Veriore” të jetë emri për të gjitha qëllimet ndërkombëtare;
   
• Athina duhet të përgjigjet duke njohur identitetin dhe gjuhën kombëtare të fqiut të saj verior si “maqedonase” dhe duke pranuar sigurimin e Shkupit që përdorimi i atij mbiemri nuk do të thotë se ajo ka ndonjë ekskluzivitet apo interes territorial ndaj provincës veriore greke të Maqedonisë; dhe
   
• shtetet e tjera anëtare të NATO-s dhe BE-së duhet që aktivisht të inkurajojnë Athinën që ajo të zhbllokojë integrimin e Maqedonisë në të dy organizatat, dhe t’i përgjigjet pozitivisht koncesioneve të Shkupit mbi emrin e vendit.

Prishtinë/Bruksel, 12 janar 2009